مشخصات حنا

فارسى من حنا مى‌باشد، در زبان انگلیسی مرا « Myrtales » می‌نامند، و به زبان علمی مرا « Lawsonia inermis» قید کرده‌اند، گیاه من به صورت درختچه‌اى است که در شمال و مشرق آفریقا و عربستان و شبه قاره هند مى روید. در ایران در نواحى جنوب ، بلوچستان، کرمان و یزد مخصوصا در بم و نرماشیر به عمل مى‌آیم، درختچه من به طول شش ‍ تا هفت متر قامت دارد، در جوانى بدون خار و در پیرى خاردار مى شوم و اینکه بعضى از نویسندگان اروپایى درختچه خاردار و بى خار مرا دو نوع متفاوت نوشته اند اشتباه است ، در بعضى از شهرهاى هند مخصوصا بنگاله درخت من خزان نمى کند و همیشه مانند مورد سبزى خاصى دارد. تکثیر گیاه من به وسیله بذر یا قلمه صورت مى گیرد، گل من که داروسازان سنتى ایران به آن فاغیه لقب داده اند، سرخ مایل به سفیدى و بسیار خوشبو است و درختچه من در بنگاله سالى دو بار گل مى کند. میوه من به قدر فلفل است .

این ماده رنگى در برابر هوا و نور قرمز مى شود، و چنانچه مرا خیس ‍ کرده ، و در مقابل هوا و نور قرار دهید، روى آن قرمز شده و آنچه در برابر هوا و نور نیست سبز رنگ باقى مى ماند. اگر از رنگ قرمز حنا خوشتان نمى آید، مى توانید از این خاصیت استفاده کرده حضاب را در تاریکى انجام دهید. یا با افزودن یک ماده ضد کسیژن ، از اثر هوا در روى آن استفاده نمایید.

ترکیبات شیمیایی حنا

یکی از مهم‌ترین اجسامی که شناسایی و استاندارد کردن حنا نیز، با آن صورت می‌گیرد، ترکیب لاوسون یا 1 ـ هیدروکسی نفتوکینون می‌باشد که به میزان حدود 1% حنا را تشکیل می‌دهد. این ماده، منبع رنگ حنا نیز هست، ترکیبات دیگر حنا، شامل کومارین، گزانتون‌ها، فلاوونوئیدها، کینوئید، تانن به میزان 10- 5 درصد، رزین و مقداری اسید گالیک به حالت آزاد و مقدار کمی استرول از جمله سیتروسترول هستند، حنا علاوه بر موارد مذکور دارای مانیتول و موسیلاژ است. وجود موسیلاژ باعث می‌گردد که برگ حنا به سهولت با آب به صورت خمیر درآید . حنا دارای 2/1% اسانس می‌باشد.

رنگ کردن مو با حنا

اگر می‌خواهید موهای‌تان مشکی شود حنا را با وسمه، سنبل‌الطیب و مقدار کمی پوست گردو خشک شده مخلوط کرده سپس بجوشانید تا لعاب ایجاد کرده بعد روی سر مالیده و به مدت 4 تا 7 ساعت روی سر بماند تا خوب رنگ جذب مو شود، چون طبیعت حنا سرد و خشک است سرد مزاجان می‌توانند مقداری میخک پودر کرده و با حنا بجوشانند طبیعت میخک گرم و خشک است که سردی حنا را بطرف می‌کند. گیاه سنبل‌الطیب سرشار از منگنز می‌باشد و مشکی بودن موی سر بخاطر منگنز می‌باشد.

خواص حنا

رنگ من از رنگهاى بى ضرر براى موى سر انسان است ، و از آن بیشتر در جشنها و مجالس عروسى براى رنگ کردن موى سر و صورت و کف دست و پا و آن استفاده مى نمودند، اگر گرد کوبیده مرا با آب اکسیژنه بیست حجمى مخلوط کرده ، به موى سر خود به طور متناوب ببندید، موهاى شما رنگ حنایى روشن با تلالو آتشین پیدا خواهد کرد، اگر آن را با قهوه مخلوط کرده خضاب نمایید موى سر شما به رنگ بلوطى در مى آید. براى جلوگیرى از عرق کردن دست و پا، وسیله اى بهتر از خضاب با برگ من نیست و براى این کار بهتر است آن را با برگ گردو، و یا برگ هلو مخلوط نمایند. این خضاب ، اگزما و جرب را نیز معالجه مى کند. در صنعت منبت سازى نیز از من براى رنگ نمودن چوب استفاده مى نمایند. پشم و چرم را نیز مى توان با برگ من رنگ نمود. اگر مرا با گل ریواس مخلوط کرده بر سر ببندید، رنگ طلایى به موى شما مى دهد.

خوردن دو مثقال خیسانده برگ من جهت یرقان و سنگهاى کلیه و مثانه نافع است ، و براى درمان بند آمدن ادرار و ضد عفونى کردن مجارى ادرار نافع است ، داروسازان سنتى ایران را عقیده بر آن بود که خوردن خیسانده من با هفت مثقال شکر سرخ جهت ابتلاى جذام به غایت مفید است ، و چون یک ماه مجذوم آن را مرتبا بخورد و معالجه نشود درمان به آسانى میسر نیست . شستشوى با آب جوشانده من جهت باد سرخ و سوختگى آتش و رفع التهابات جلدى سودمند مى باشد. مالیدن کوبیده برگ من روى زخمهاى آبکى نافع مى باشد. ضماد برگ کوبیده من که با پیه مخلوط شده باشد، جهت التیام زخم خصوصا گوشه کردن ناخن مفید مى باشد. خوردن بذر من قدر به یک مثقال با عسل و کتیرا جهت تقویت دماغ به غایت مفید مى باشد.

خوردن یک مثقال گل من با بیست گرم آب و عسل جهت رقع انواع صداع نافع مى باشد. مالیدن من با سرکه جهت صداع و به تنهایى جهت فالج و امراض دماغى و عصبى و التیام زخمها و بریدگیها و با موم و روغن گل سرخ جهت درد پهلو و کوفتگى اعضا سود فراوان دارد.

روغن گل من که از جوشانده آن در روغن زیتون به دست مى آید، و داروسازان سنتى ایران آن را «دهن الفاغیه » نامیده اند، مقوى مو و نیکو کننده رنگ رخساره است ، و روغن برگ من نیز مقوى و محلل درد اعصاب و مفاصل است . زیاده روى در خوردن برگ من جایز نیست ، و بهتر است همیشه آن را بالعاب اسفرزه و کتیرا میل نمایند. هنگامى که در وان حمام استحمام مى نمایند، یک قاشق حنا را در آب وان حل کنید و بعد اثر آن را ببینید.

در کشور هند و چین از برگهای حنا برای معالجه جذام، یرقان، شوره سر استفاده می کنند.دم کرده برگهای حنا را مانند چای به زنها در موقع وضع حمل می دهند. جوشانده ریشه حنا مدر است و برای نرم کردن سینه و برونشیت مناسب است.

مهم‌ترین خواص حنا

ضد باکتری، ضد بارداری، ضد التهاب، ضد لوسمی، ضد کاندیدا، ضد عفونی کننده، ضد قارچ، ضد تب، ضد اسپاسم، ضد ویروس، ضد آفتاب، قابض، تهوع آور، ادرارآور، قاعده آور، ملین، خلط آور، محافظ کبد، کاهش دهنده‌ی پرفشاری خون، سقط کننده، حساسیت زا،  مهار کننده‌ی نیترات ردوکتاز و مسکن.

استفاده از حنا در دیگر کشورها

در شبه جزیره مالایا با له کرده برگهای تازه حنا به صورت ضماد در موارد سوزش پا که منشأ بیماری بری بری و کمبود ویتامین B باشد و نیز برای درمان ناراحتی های پوستی استفاده می کنند و همچنین برای جوش و کورک و زخمهای ختنه و رماتیسم و بزرگ شدن معده به کار می رود.

از جوشانده برگهای حنا و غرغره کردن آن برای رفع پیله دندان استفاده می شود. در مصرف داخلی برای کاهش درد معده پس از زایمان و نیز برای رفع خشونت صدا مناسب است.

(توجه: مصرف داخلی گیاه علف دندان چون خراش دهنده و خطرناک است از نظر میزان و مورد مصرف و ضرورت مصرف و مراقبت در عوارض احتمالی باید حتماً نظیر هر داروی غیر مجاز مصرف داخلی با توصیه و زیر نظر پزشک باشد)

ریشه قابض حنا را خشک می کنند، سپس آن را خرد کرده و نرم می کوبند و برای معالجه جوش و کورک سر بچه ها به سر آنها می مالند. همچنین برای معالجه ناراحتی های چشم نیز به کار می رود.

در اندونزی از خمیر برگهای له شده حنا برای معالجه عفونت چرکی نرمه بند دور انگشت دست و سایر بیماری های ناخن و نیز برای درمان هرپس استفاده می نمایند. و از میوه های خیلی نارس حنا مرهمی درست می کنند که برای رفع خارش مفید است.

در فیلیپین روغن و مرهمی از برگهای حنا درست می کنند که برای نرم کردن زخمها و التیام زخم و ضرب خوردگی و رفع خون مردگی به کار می رود. برگ حنا را دم می کنند و مانند چای می خورند، از اضافه وزن جلوگیری می کند و پمادی که از میوه های جوان آن درست می کنند برای رفع خارش روی پوست می مالند که بسیار مفید است.

حنا از نظر طب سنتی ایران مرکب القوی مایل به سردی و خشک است. عده ای آن را گرم و خشک نیز گفته اند.

از نظر خواص معتقدند که برای بیماری های سر و چشم و دهان مفید می باسد. ضماد برگ حنا با برگ گردو(نصف و نصف) برای درمان سردرد مفید است و اگر با سرکه بر پیشانی مالیده شود سردرد را تسکین می دهد.

مالیدن برگهای له شده حنا با روغن زیتون برای رشد موی سر مفید است، خصوصاً اگر با آب گشنیز مخلوط شده باشد.

غرغره آن با آب دم کرده برگ آن برای زخمهای دهان مفید است. خوردن دو گرم آن و یا خوردن آب خیس کرده 50 گرم آن برای یرقان، طحال، سنگ کلیه، مثانه و سختی ادرار نافع است. برای رویانیدن ناخن اصلی به جای ناخن کج اثر خوب دارد.

اگر آن را در آب خیس کرده و آب خیس کرده آن را با شکر بخورند، برای آغاز جذام مفید است و اگر این رژیم یک ماه ادامه یابد جذام تازه شروع شده، به کلی مرتفع می شود. شست و شوی پوست با آب دم کرده آن برای سوختگی آتش مفید است و مالیدن آن برای ورمهای گرم که زردآب از آن خارج می شود نافع است و با روغن گل برای رفع جرب مجرب است.

از ترکیب برگ خشک کوبیده حنا با پیه ضماد درست می کنند که برای التیام زخم گوشه ناخن مفید است.

اگر 5 گرم از گل حنا را با 100 گرم آب و عسل مخلوط کرده و بخورند برای تسکین انواع سردرد و خشک کردن رطوبت مفید می باشد.

روغن گل حنا که آن را «دهن الفاعیه» می نامند و مانند گل سرخ تهیه می کنند گرم و محلل مقوی مو برای روشنی و درخشانی رنگ چهره است.

حنا برای حلق و ریه مضر است، از این نظر باید با کتیرا خورده شود. مقدار خوراک آن تا 5 گرم است و اگر از آن بیشترخورده شود خطرناک و زیادی آن سبب هلاکت می شود.

در مدارک طبی دیگر اطبای معروف ایران مقدار خوراک از ساییده برگ آن را 5/2 گرم و خیس کرده در آب تا 35 گرم برگ هم می توان مصرف نمود و به تدریج آن را خورد. به طوری که هر بار کمتر از 5/2 گرم از برگ آن مصرف داخلی شود.

حنا برای رفع بدبوی پا بسیار موثر است.

از ساییده برگ آن که در بازار حنا گفته می شود برای رنگ کردن مو استفاده می شود و جزء قابل ملاحظه ای از مواد رنگ کردن مو تجارتی می باشد.

از برگهای خشک شده گیاه نیل که به صورت گرد درآمده باشد، مخلوط با برگ حنا گردی به نام رنگ حنا درست می کنند که برای رنگ کردن مو مصرف می شود.