راهکارهای معنوی رهایی از مشکلات 

نخست باید به این نکته توجه داشت که علت وجود گرفتاری و مشکلات در زندگی انسان‌ها به یکی از این دو جهت بر می‌گردد:

الف. برخی از گرفتاری‌ها و مشکلات، برای امتحان و آزمایش بشر از سوی پروردگار حکیم هستند؛ چنانچه خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ»؛[1] البته شما را به ترس و گرسنگى و بینوایى و بیمارى و نقصان در محصول مى‌‏آزماییم. و شکیبایان را بشارت ده.

ب. برخی از مشکلات، نیز به خاطر اعمال و رفتار ناشایست ما است، چنان‌که پروردگار حکیم در آیه دیگر از قرآن کریم فرموده‌اند: «وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدیکُمْ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثیرٍ»؛[2] اگر شما را مصیبتى رسد، به خاطر کارهایى است که کرده‌‏اید. و خدا بسیارى از گناهان را عفو مى‌‏کند.

در هر صورت، هدف خداوند از به وجود آوردن مشکلات و گرفتاری برای انسان، لزوماً آزار و اذیت او نیست، بلکه این بلاها و گرفتاری‌ها می‌تواند دارای اثرات سازنده‌‌ای باشد که برای اطلاع بیشتر این پاسخ‌ها را مطالعه فرمایید: بلایای طبیعی (سیل، زلزله، طوفان و...) و عذاب الهی.

اگرچه بهترین عکس العمل در برابر مشکلات و گرفتاری‌ها، صبر است و خداوند به صابران وعده بشارت و پاداش داده است، ولی در روایتی از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نقل شده است: خداوند متعال فرمود: به عزت و جلال خودم سوگند من بنده خود را گرفتار مى‌‏کنم تا مرا بخواند و صداى او را بشنوم اما کافر هر چه بخواهد مى‌‏دهم تا فریاد او را نشنوم.[3] 

استغاثه به خدا

یکی از راهکارهایی که خداوند برای رهایی از مشکلات و مصیبت ها بیان می کند، استغاثه به خداست. خداوند دراین باره در آیه 63 سوره انعام می فرماید: قُلْ مَن یُنَجِّیکُم مِّن ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعًا وَخُفْیَةً لَّئِنْ أَنجَانَا مِنْ هَـ?ذِهِ لَنَکُونَنَّ مِنَ الشَّاکِرِینَ 

«بگو: چه کسی شما را ازتاریکی های خشکی و دریا رهایی می بخشد؟درحالی که او را با حالت تضرع و در پـنهان می خوانید (و می گوئید:) اگر از این (خطرات وظلمتها) ما را رهایی بخشد از شاکران خواهیم بود.»

آن گاه به نمونه های عینی دراین باره اشاره کرده و بیان می دارد که چگونه انسان هایی چون ایوب (علیه السلام) و یونس (علیه السلام) در هنگام بروز مشکلات و مصیبت های سخت که در اضطرار شدید بودند، به خدا استغاثه کرده و پاسخ مناسب دریافت کرده اند (انبیاء آیه 83 و 84 تا 88 و نیز ص آیات 41 تا 43) 

بهره گیری از صبر و نماز و روزه

داوند درباره تأثیرگذاری این ساز و کار مفید و سازنده می فرماید: وَاسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِینَ (البقرة: 45): از صبر و نماز در زندگی خویش یاری بجوئید و بدانید که نماز برای بسیاری از مردمان سخت و دشوار است مگر آن که اهل خشوع باشند.

برخی از دعاهای وارده از سوی معصوم(علیهم السلام) را برای شما یاد آور می‌شویم تا با خواندن آن در وقت و زمان معین شده، انشاء‌ الله خداوند مهربان، از شما رفع گرفتاری و مشکلات بنماید.  

1.در روایت وارد شده؛ هر کس در صبح و شام، بعد از نماز، صد مرتبه بگوید: «بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم لا حول و لا قوّة الّا باللَّه العلىّ العظیم‏»، خداوند سبحان، صد نوع از انواع‏ بلاها را از او دفع می‌کند.[4]

رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نیز فرمودند: « اَمَانٌ لِاُمَّتی مِنَ الْهَمِّ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ الَّا بِاللهِ، لا مَلْجَأ وَ لا مَنْجَی مِنَ اللهِ إلَّا إلَیْهِ؛ [گفتن این دو جمله:] هیچ جنبش و نیرویی مگر به اتکای خدا نیست و پناه و گریزی از خدا جز به سوی او نیست، امت مرا از غم و اندوه در امان می دارد.»(بحار الانوار، ج 74، ص 58 )

2. در روایت دیگر وارد شده است: هر گاه بلایى نازل شود و دشواری بزرگی رخ بنمایاند پس مى‏باید که زانوها و دست‌ها را تا مرفق برهنه کنید و بر زمین گذارید و سینه را بر زمین برسانید حاجت خود را در سجده از پروردگار بخواهید، و این دعا را بخوانید: «اللَّهمّ انّی أسألک بنورک الّذى لا یطفى و بعزائمک الّتى لا تخفى و بعزّتک الّتى لا تنقضى و بنعمتک الّتى لا تحصى و بسلطانک الّذى کففت به فرعون عن موسى(علیه السلام)»، سپس صد مرتبه در سجده بگویید: «یا حىّ یا قیّوم لا اله الّا أنت برحمتک استغیث فاکفنى ما اهمّنى و لا تکلنى إلى نفسى».‏[5]  

اهمیت صبر و تحمل در هجوم مشکلات

گاهی در زندگی مشکلاتی به وجود می آید که حلّ آنها از توان انسان بیرون است و دلسردی و ناخرسندی به دنبال می آورد. در چنین مواقعی کنار آمدن با مشکلات، گاهی اوقات بهترین درمان و راه حل است و اینکه انسان توجه داشته باشد که همه چیز به دست خداوند متعال است و برخی اوقات به دلایل گوناگون و بر اساس مصلحت، مشکلات و مصائبی برای انسان پدید می آید که راضی بودن به رضای الهی، موجب آرامش و صبر شده، انسان را یاری می نماید تا حوادث ناگوار را تحمل کند. علی(علیه السلام) می فرماید:

«وَالدَّهْرُ یَوْمَانِ: یَوْمٌ لَکَ وَ یَوْمٌ عَلَیْکَ. فَإذَا کانَ لَکَ فَلا تَبْطَرْ وَ إذَا کانَ عَلَیْکَ فَاصْبِرْ؛ زمانه دو روز است: روزی با تو و به نفع توست و دیگر روز بر علیه تو. اگر با توباشد سرمست مشو و اگر بر تو نباشد [دلگیر و دلتنگ مباش و] صبر نما.»[نهج البلاغة : الحکمة 396 ]

امیر مومنان(علیه السلام) فرمود: «اِطْرَحْ عَنْکَ وَارِدَاتِ الْهمُومَ بِعَزَائِمِ الصَّبْرِ وَ حُسْنِ الْیَقیِنِ؛[نهج البلاغه ،نامه 31] اندوه هایی که بر تو وارد می شود با صبر قاطع و یقین نیکو دور ساز.»

پی نوشت ها:

[1]. بقره، 155.

[2]. شوری، 30.

[3]. طبرسى، على بن حسن، مشکاة الأنوار(ترجمه)، مترجم،‏ عطاردى قوچانى، عزیز الله، ص 90، عطارد، تهران، بی‌تا.

[4]. مجلسى، محمدتقى، لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه، ج 4، ص 217،‏ م?سسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم، 1414 ق.

[5]. لوامع صاحبقرانى، ج ‏4، ص 217 – 218.