موارد توصیه به صلوات فرستادن

سنت و استحباب صلوات بر محمد و آل محمد گرچه محصور در زمان و مکان خاصی نیست؛ ولی با کاوش در روایات به مواردی برمی خوریم که در آنها به شکل ویژه سفارش به ذکر صلوات شده است. در این نوشته برآنیم تا آن موارد را برشمرده و به پیروی از روایات، عنایت بیشتری به ذکر صلوات در آن موارد داشته باشیم.

ذکر صلوات با شنیدن نام رسول خدا صلی الله علیه و آله

امام صادق علیه السلام فرمود: إِذَا ذُکِرَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله فَأَکْثِرُوا الصَّلَاةَ عَلَیْه؛ وقتی نام رسول خدا برده می شود بر آن حضرت بسیار صلوات بفرستید. بعد فرمودند: هر کس بر آن حضرت تنها یک صلوات بفرستد خداوند متعال هزار صلوات نثار او خواهد کرد. (1)

در روایت است که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: یَا عَلِیُّ مَنْ نَسِیَ الصَّلَاةَ عَلَیَّ فَقَدْ أَخْطَأَ طَرِیقَ الْجَنَّةِ ؛ هر کس صلوات بر من را ترک کند راه بهشت را گم کرده و به خطا می رود. (2)

ذکر صلوات بعد از اتمام اذان

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: إِذَا سَمِعْتُمْ الْمُ?َذِّنَ فَقُولُوا کَمَا یَقُولُ ثُمَّ صَلُّوا عَلَیَّ ؛ وقتی شنیدید موذن اذان می گوید با او همراه شوید و عبارتهایی که می گوید شما نیز تکرار کنید و در پایان اذان بر من صلوات بفرستید. (3)

در آغاز و پایان دعا

امام صادق علیه السلام فرمود: لَا یَزَالُ الدُّعَاءُ مَحْجُوباً حَتَّى یُصَلَّى عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ؛ دعا؛ پیوسته در حجاب (از استجابت محروم) است تا زمانی که دعا کننده بر محمد آل محمد صلوات بفرستد. (4)

در حدیثی دیگر آن حضرت فرمودند: کسی که از خداوند متعال درخواستی دارد فَلْیَبْدَأْ بِالصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ثُمَّ یَسْأَلُ حَاجَتَهُ؛ خواسته خود را با صلوات بر محمد و آل محمد آغاز کند. ثُمَّ یَخْتِمُ بِالصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد؛ و در پایان هم درخواست خود را با صلوات بر محمد و آل محمد به پایان رساند. چرا که خداوند متعال کریم تر از آن است که دو طرف یک خواسته را اجابت کند(اجابت صلوات قطعی است) و به درخواست میانی توجه نکند. (5)

در روایتی دیگر حضرت با تعبیر دیگری می فرمایند: فَإِنَّ الصَّلَاةَ عَلَى النَّبِیِّ ع مَقْبُولَةٌ وَ لَمْ یَکُنِ اللَّهُ لِیَقْبَلَ بَعْضَ الدُّعَاءِ وَ یَرُدَّ بَعْضاً بی شک صلوات بر رسول خدا صلی الله علیه و آله دعایی مقبول در پیشگاه خداوند متعال است و محال است که خداوند بخشی از یک خواسته را قبول و بخش دیگر را رد کند. (6)

برای به یاد آوردن چیزی که فراموش شده

در روایتی که امام حسن علیه السلام به چند سوال رسیده پاسخ می دهد؛ درباره یادآوری مطلبی که فراموش شده ذکر صلوات را تجویز کرده و به آن سفارش می کند با این تحلیل که صلوات کامل (همراه با «و آل محمد») سبب باز و نورانی شدن قلب و فکر شده و سبب می گردد که فراموش شده به یاد انسان بیاید. (7)

ذکر صلوات در پایان سخن

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: مَنْ کَانَ آخِرُ کَلَامِهِ الصَّلَاةَ عَلَیَّ وَ عَلَى عَلِیٍّ دَخَلَ الْجَنَّةَ؛ هر کس کلام خود را با صلوات بر من و علی(علیه السلام) به پایان رساند وارد بهشت می شود. (8)

قبل از صلوات بر سایر انبیاء علیهم السلام

یکی از راویان به نام معاویة بن عمار می گوید: در محضر امام باقر علیه السلام نام یکی از انبیاء علیهم السلام را بردم و برای او صلوات فرستادم. امام علیه السلام به من فرمود: إِذَا ذُکِرَ أَحَدٌ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ فَابْدَأْ بِالصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ثُمَّ عَلَیْهِ؛ وقتی نام یکی از انبیاء علیهم السلام برده شد؛ ابتدا بر محمد و آل او صلوات بفرست؛ بعد بر آن پیامبر که نامش برده شد. (9)

در مجالس مومنین

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: زینوا مجالسکم بالصلاة علی، فإن صلاتکم علی نور لکم یوم القیامة؛ مجالستان را با ذکر صلوات بر من زیبا کنید چرا که صلوات بر من در روز قیامت نوری برای شما خواهد شد. (10)

ذکر صلوات از عصر تا غروب روز پنجشنبه

امام صادق علیه السلام می فرماید: عصر پنجشنبه هر هفته، خداوند متعال ملائکه ای را به سوی زمین گسیل می دارد که با خود دفاتری از جنس نقره دارند؛ تَکْتُبُ الصَّلَاةَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ إِلَى غُرُوبِ الشَّمْسِ و در آن صلوات هایی که بر محمد و آلش فرستاده می شوند را ثبت و ضبط می کنند و این کار تا غروب خورشید ادامه دارد. (11)

ذکر صلوات در روز جمعه

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: أَکْثِرُوا مِنَ الصَّلَاةِ عَلَیَّ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ، در روز جمعه بر من بسیار صلوات بفرستید فَمَنْ کَانَ أَکْثَرَکُمْ صَلَاةً عَلَیَّ کَانَ أَقْرَبَکُمْ مِنِّی مَنْزِلَةً؛ نزدیکترین جایگاه به من از آن کسی خواهد بود که بیشترین صلوات را فرستاده باشد. وَ مَنْ صَلَّى عَلَیَّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ مِائَةَ مَرَّةٍ جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ عَلَى وَجْهِهِ نُورٌ؛ . (12)

در روایتی دیگر حضرت فرمود: «أفضل أیامکم یوم الجمعة ... فأکثروا علی من الصلاة فیه فإن صلاتکم معروضة علیّ»؛ روز جمعه از بهترین روزهای شماست. بعد در ادامه فرمود: در این روز بسیار صلوات بفرستید که صلوات شما بر من عرضه می شود. (13)

پی نوشت ها:

(1- 8) وسائل الشیعة، ج‏7

(9) مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏4، ص: 61

(10) الجامع الصغیر ج 2  ص 32

(11) بحار الأنوار  ج‏5 ص 329

(12) همان  ج‏86 ص 358

(13) سنن ابی داود ج1 ص 635