ورزش و بازی‌های رقابتی یکی از سالم‌ترین راه‌های گذران اوقات فراغت، شاد بودن، افزایش مهارت‌ها و پیدا کردن دوست‌های جدید برای کودکان است، اما این بازی‌ها همیشه هم موجب شادی و نشاط آنها نمی‌شوند. فشاری که برای پیروز شدن بر کودک وجود دارد می‌تواند او را تحت تاثیر قرار دهد و موجب ناراحتی و استرس او شود.

در برخی موارد، فشاری که بر کودک وجود دارد ناشی از کمال‌طلبی خود اوست. برخی کودکان دوست دارند همیشه بهترین باشند و تحمل شکست برای آنها بسیار سخت است، اما در اغلب موارد، این فشار بیرونی است؛ کودکان تلاش می‌کنند اطرافیان خود از جمله والدین، مربی و سایر افراد مافوق خود را راضی کنند و تنها راه آن را پیروز شدن در بازی‌های رقابتی می‌دانند. در هر دو صورت، نحوه برخورد کودک با این فشار، و نحوه برخورد بزرگ‌ترها به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، نه تنها بر عملکرد کودک در بازی و لذت او از آن تاثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند تاثیری بلند مدت بر توانایی او در مقابله با سایر چالش‌های زندگی داشته باشد.

استرس چگونه بر عملکرد کودک تاثیر می‌گذارد؟

استرس یک شمشیر دو لبه است. از طرفی باعث می‌شود تمرکز، قدرت و آگاهی بدن افزایش یابد، و از طرف دیگر اگر میزان آن بیش از حد باشد انرژی کودک را تقلیل می‌دهد و منجر به ناکامی ‌او می‌شود. استرس را می‌توان به دو نوع مثبت و منفی تقسیم کرد. استرس مثبت زمانی شکل می‌گیرد که فرد در حال انجام کاری لذت بخش باشد، اما در عین حال بخواهد از آن کار بهترین نتیجه را کسب کند. این نوع استرس انرژی را افزایش می‌دهد و باعث افزایش هوشیاری فرد می‌شود که در نهایت می‌تواند در موفقیت تاثیر زیادی داشته باشد، اما استرس منفی زمانی شکل می‌گیرد که فرد با تعداد زیادی امور ناخواسته مواجه باشد. اگر فرزند شما با دوستش دعوا کرده است، تکالیف مدرسه خود را در خانه جا گذاشته یا از سرویس مدرسه جا مانده است، احتمال اینکه بتواند در بازی بسکتبال بعد از ظهر آن روز تمرکز کافی داشته و موفق شود کمتر خواهد بود.
 
چگونه در چنین مواردی باید به کودک کمک کرد؟
 
با کمی ‌دقت و توجه به رفتارهای کودک در طول بازی و عملکرد کلی او، والدین می‌توانند به تفاوت بین استرس مثبت یا منفی فرزندشان پی ببرند. برای مثال، آیا فرزند شما قبل از بازی تمرکز خوبی دارد و آماده است یا نگران نتیجه مسابقه است؟ فرزند شما با اشتباهاتش در طول بازی چگونه برخورد می‌کند؟ آیا او در طول بازی می‌تواند احساسات خود را کنترل کند یا اعمالش از کنترل او خارج هستند؟

البته بسیاری از این رفتارها به شخصیت فرزند شما مربوط می‌شوند. درست مانند بزرگسالان، برخی کودکان در مقابل فشار و استرس آرامش بیشتری دارند. اما آنچه که تشخیص آن ممکن است کمی‌ سخت باشد، نقش شما و سایر بزرگسالان در کمک به کودک برای مقابله با این استرس است. برای مثال، والدینی که به فرزند خود و موفقیت او بیش از حد توجه و افتخار می‌کنند، در اغلب موارد با اینکار به استرس فرزند خود می‌افزایند، البته اینکه شما نسبت به فرزند خود بی تفاوت نباشید و از موفقیت او خوشحال باشید خیلی خوب است، اما تشویق و فشار آوردن به کودک با یکدیگر تفاوت بسیاری دارند. نمونه‌ای از این سخت‌گیری و فشار، نشان دادن عکس‌العمل شدید به اشتباهات کودک در طول بازی است. اگر کودکان مدام خود را به خاطر اشتباهاتشان سرزنش کنند، فرصت عبرت آموزی و پیدا کردن نقاط ضعف خود را از دست می‌دهند. به رفتارهای جزئی خودتان دقت کنید. کلمات تاثیرات شگفت‌انگیزی دارند، پس سعی کنید از آنها به موقع و به جا استفاده کنید. خصوصا زمانیکه قصد انتقاد دارید. ابتدا سعی کنید نقاط قوت فرزندتان و سایر بازیکنان را به او یادآوری کنید. پس از کاهش التهاب بازی، نقاط ضعف را نیز با ملایمت و به قصد بهبود عملکرد فرزندتان به او بگویید. همچنین به نوعی به فرزندتان بفهمانید که این بازی آنقدرها هم که او تصور می‌کند مهم و جدی نیست. مسابقات ورزشی و رقابتی برای کودکان فواید بسیاری دارند. یادگیری انجام کار گروهی، مقابله با چالش‌ها، کنترل احساسات، درس گرفتن از اشتباهات و... از جمله فواید این مسابقات هستند. اما این تاثیرات مثبت زمانی خود را نشان می‌دهند که شما به آنها اجازه بروز دهید. سعی نکنید همیشه وضعیت را کنترل کنید. به فرزندتان نشان دهید که به او اعتماد دارید و مدیریت شرایط را به خود او واگذار کنید.
 
راه‌های مقابله کودکان با استرس
 
تکنیک‌های زیر برای مقابله با استرس را به فرزندتان آموزش دهید. این راهکارها به افزایش آرامش کودک در اوج هیجان و استرس ناشی از بازی کمک می‌کند.

 نفس عمیق: برای استفاده از این راهکار، محیط خلوتی را پیدا کنید، بنشینید و به آرامی ‌از طریق بینی خود نفس‌های عمیق بکشید و ریه خود را از هوا پر کنید. قبل از بازدم، باید نفس خود را به مدت 5 ثانیه نگهدارید و سپس آن را به آرامی‌خارج کنید. بهتر است اینکار را حداقل پنج بار تکرار کنید.

 آرامش عضلات: یک دسته از عضلات بدن خود را منقبض کنید. پنج ثانیه صبر کنید، سپس عضلات را شل کنید. این کار را پنج بار تکرار کنید، اما هر بار دسته عضلات را تغییر دهید.

 تصور ذهنی: چشمان خود را ببندید، یک منظره یا تصویر زیبا را مجسم کنید. در حالیکه صحنه زیبا را تجسم می‌کنید، سعی کنید استرس را از خود دور کنید. می‌توانید به جای یک منظره زیبا، پیروزی را تصور کنید. با تصور کامیابی خود در بازی، اعتماد به نفستان افزایش می‌یابد.

 تمرکز بر حال: به جای نگرانی برای آینده یا افسوس برای اشتباهات گذشته، به حال فکر کنید. افکار مثبت را پرورش دهید و افکار منفی را از خود دور کنید. جملاتی مانند «من از اشتباهاتم درس می‌گیرم» یا «من می‌توانم به هدفم دست پیدا کنم» را با خود تکرار کنید.

 از بدنتان غافل نشوید: قبل از بازی به خودتان برسید. غذایی که شب قبل می‌خورید و میزان خواب تاثیر زیادی بر عملکرد بدن در طول بازی دارد.

 در کمال گرایی افراط نکنید: همیشه سعی نکنید بهترین و کامل‌ترین باشید، و از هم تیمی‌های خود نیز چنین انتظاری نداشته باشید. به هر حال همه ما گاه اشتباهاتی می‌کنیم. هیچ‌کس کامل نیست. سرزنش خود و دیگران پس از هر اشتباه فقط منجر به کاهش اعتماد به نفس کل گروه می‌شود.
 
چگونه با استرس بیش از حد کودک برخورد کنیم؟
 
کودکی که استرس دارد ممکن است قبل از بازی دچار دردهای فیزیکی شود یا شب قبل نتواند خوب بخوابد و یا حتی چند روز پیش از مسابقه تمرکز خود را بر دروس مدرسه از دست بدهد. چنین وضعیتی می‌تواند برای سلامت کودک خطرناک باشد. به همین دلیل، لازم است شما به عنوان پدر یا مادر کودک برای مقابله با این استرس مخرب اقدامی ‌انجام دهید. گاه صحبت کردن با کودک و اینکه او بتواند مشکل و دغدغه‌اش را با کسی در میان بگذارد در کاهش استرس تاثیر بسیاری دارد. اگر او با شما در رابطه با مشکلات و ترس‌هایش صحبت کرد، او را سرزنش نکنید و به او بفهمانید که همچنان او را باور دارید و به او افتخار می‌کنید. گاه کودکان دوست ندارند در یک مسابقه شرکت کنند و یا ورزشی را به صورت حرفه‌ای دنبال کنند، اما نمی‌توانند این مسئله را با والدین خود در میان بگذارند.

برخی کودکان بخش زیادی ‌از وقت خود را صرف ورزش و آماده شدن برای مسابقات ورزشی می‌کنند، در نتیجه دیگر فرصتی برای انجام تکالیف مدرسه یا حتی خوش گذراندن با دوستان خود ندارند. خستگی بیش از حد، میل و اشتیاق به ورزش را از کودک می‌گیرد. پس بهتر است که در تشویق فرزندمان به ورزش کردن و شرکت در مسابقات ورزشی افراط نکنیم. فراموش نکنید که هدف اصلی از ورزش کردن، یاد گرفتن کار گروهی، مهارت‌های اجتماعی، افزایش اعتماد به نفس و گذراندن اوقاتی خوش است. این اهداف را همواره مد نظر قرار دهید و به فرزندتان نیز یادآوری کنید.